Zırhlıoğlu : İzzetpaşa Camisi İbadethanesi ve Külliyesiyle Elazığ’a Değer Katmıştır

İzzetpaşa Camimizin Mimarı Yüksek Mimar Yurder Zırhlıoğlu ile İzzetpaşa Camii üzerine bir konuşma gerçekleştirerek caminin yapılış sürecini ve karşılaştığı zorlukları dinledik. İlerleyen yaşına rağmen sorularımıza cevap veren ve bu eseri bila bedel çizerek Elazığ’a kazandıran Sayın Zırhlıoğlu’na Allah’tan hayırlı ömürler diliyoruz.

Sayın Zırhlıoğlu kendinizden kısaca bahseder misiniz?

1938 yılı Elazığ doğumluyum. Beş kardeşin en küçüğüyüm. Babam Hacı Kemal Zırhlıoğlu Bitlis muhaciri ve esnafıdır. İlk, orta ve liseyi Elazığ’da okudum. Çocukluğumda geçirdiğim kulak rahatsızlığından dolayı, birçok ameliyat geçirmeme rağmen ağır işitiyor ve cihaz kullanıyordum. Bununla beraber üniversite dâhil tahsil hayatımda hiç sene kaybetmedim. Resme meraklıydım, tatillerde işyerlerine tabela yazardım. Mimarlık okumak istiyordum.1957 yılında imtihanı kazanarak girdiğim İstanbul G.S.A. Yüksek Mimarlık bölümünden 1962 yılında mezun oldum. 1964 yılında Palu Eşrafından Sıtkı Evranos’un kızı Şükran hanımla evlendim. Allah’ a şükür mutlu bir yuvamız,3 oğlumuz ve 7 torunumuz var.

İş hayatınızdan bahseder misiniz?

İlk büromu Site Mimarlık Bürosu adı ile 1967 yılında Elazığ’da açtım. Mezuniyetime müteakip Elazığ Bayındırlık Müdürlüğünde Doğu İlleri Yatılı Bölge Okulları Kontrol Amirliğinde ve Ankara Bayındırlık Bakanlığı Proje Etüt Daire Başkanlığında görev yaptım.

1967-1980 yılları arasında Elazığ’da çeşitli kooperatif, Apartman, villa, işyeri inşaatlarını yaptım. 1980 yılında İstanbul’a taşındık.

İstanbul’ da ve Suudi Arabistan’ın  Medine kentinde yine özel inşaatlar yaptım. Hiçbir resmi inşaata girmedim. İstanbul’ da yaptığım çok katlı inşaatlarda da, 1999 depremi sonrası yapılan incelemelerde sağlam raporu verildi.

Yaklaşık 15 yıldır çalışmıyorum, kendi kendimi emekli ettim. Beykoz Mahmut Şevket Paşa köyünde projelerini yaptığım sitede eşimle beraber yaşıyorum.

İzzetpaşa Cami inşaatında çalışmaya ne zaman ve nasıl başladınız?

Elazığ İzzetpaşa Vakfı olarak, İzzetpaşa Camii’nin yapımı ile ilgili benden bilgi istemenize teşekkür eder, çalışmalarınızda başarılar dilerim.

Büromun açılışından sonraki ilk aylarda İnönü İlk Okulunda başöğretmenim olan Hacı Abdulkadir Ural (Kadir hoca derdik) ile Mustafa Yalnızgil caminin projesini yapmamı istediler. Memnuniyetle kabul ettim. İzzetpaşa Camii projesinin yeni açtığım büroma uğur getirdiğine inanıyordum.

Cami arsasının şehrin merkezi yerinde oluşu arsanın konumu ve şehrin ihtiyacını göz önünde bulundurarak mimari güzellikte bir ibadethane olmasının yanında dernek üyelerinin isteği ile de sosyal, kültürel ve ticari birimleri de proje kapsamında ele aldım.

Bu çerçevede caminin giriş kotunu yükselterek alt katta ileride cami ve tesislerinin bütün giderlerini karşılayacağı pek çok sosyal faaliyetlere ve yardımlara vesile olacağı düşüncesi ile pasaj şeklinde çarşı, yanında sıhhi banyo, tuvaletler, abdest alma yerleri, morg ve gasil hane tesisleri, kütüphane – okuma salonları vs. gibi halkımızın ihtiyaçlarına yönelik birimleri de projemde tasarladım. Giriş katında şadırvan ve idare binası düşündüm.

İzzetpaşa Külliyesi?

Evet! Mimarisini üstadımız Mimar Sinan’ın eserlerinden esinlenerek hazırladığım bu projenin her aşamasını, etütlerini detaylarını ve tatbikat projelerini masa başında T cetveli ile aydınger kağıdına kendim çizdim. O zamanlar bugünkü gibi bilgisayar ortamı yoktu. Yardımcım ve teknik ressamım yoktu, başka bir mimarla da teşriki mesaim olmadı.

Hazırladığım bu mimari projelere göre statik hesapları ve betonarme projeleri İstanbul Teknik Üniversitesi’nde bulanan değerli hocalarımın yardımı ile yapıldı. Gönderdiğim mimari projelerinde hiçbir değişiklik yapılmadan hazırlanan betonarme projelerine göre inşaat 1967 yılında başladı.

Caminin Minaresine konulan kitabeyi, Babam ; “Oğlum ileride bu Caminin mimarı kimdir bilinmez” diye yazdırttı. Nitekim daha sonra bazı yayınlarda başka mimar ismi çıkmıştır.

Cami ve tesislerinin inşaat safhasında ve bilhassa karkasın her aşamasında usta ve kalfalarla beraber oldum. Kubbe çapı ve yüksekliğe oranı kemer açıklıklarının belli ölçülerde olması bir hata olmaması için kalıpların yerde hazırlanmasına nezaret ettim. Gençliğimin verdiği gayretle de kubbe kalıplarının kemer kalıplarının ve demirlerini montajını da yerinde kontrol ettim.
Caminin iç dekorasyonu?

Caminin iç dekorasyonu, vitrayları yazıları için İstanbul’da hattatlarla görüşüp, onlara yaptırdık. Kütahya’ya giderek ve yerinde inceleyerek çinilerin seçimini yaptım, montajlarını yerinde takip ettim. İnşaat sırasında zorluklarla karşılaşmadık. Halkımızın cömert yardımları ile parasal güçlük çekmedik. Çalışanlar ve dernekten Mustafa Yalnızgil ile devamlı irtibat ve görüşmelerde bulundum. Vakıftan Doktor Mehmet Tokmak ve Mustafa Ergücü ile sık sık istişare yaptık.

Türkiye’nin ilk asansörlü minaresi olarak da bilinen İzzetpaşa Camii tesislerinin görkemli görüntüsü ile gerek ibadethanesi gerekse sosyal, kültürel ve ticari fonksiyonları ile Elazığ’ımıza büyük bir değer kattığı inancındayım.

1975 yılında İstanbul Ataköy’de yapılacak bir cami için İ.T.Ü hocalarından hemşerimiz Prof. Kazım Çeçen İzzetpaşa Camiini bildiği için beni Ataköy Cami Yaptırma Derneği’ne önermişti. 1975 yılında başlayıp 1991 yılında Ataköy 5. kısım H. Ömer Duruk adıyla açılan ve projelerini bila bedel yaptığım ve protokol camii diye tanınan bu camide İzzetpaşa Camisine büyüklük ve tarz olarak benzerlik göstermektedir.

Projesini ve kontrollüğünü üstlendiğim bu camii ve tesislerinin arsasını bağışlayan Elazığ Valisi Hacı İzzet Paşa’dan, yapımı ve yaşatılmasında katkıda bulunan ve özveri ile çalışan bütün Dernek ve Vakıf Üyelerinden ve Resmi Zevattan Caminin bazı bölümlerinin yapımını üstlenen değerli iş adamlarından yapıda emeği geçen usta, kalfa ve çalışanlardan az veya çok demeden maddi katkıda bulunan bütün hayırsever halkımızdan Allah razı olsun.
Siz de galiba camimizin mimari projesinden, başlangıçtan bitimine kontrollüğünden hiçbir bedel almadınız?

Yukarıda bahsettiğim üzere hiç bir bedel almadığım gibi, sorduğunuz için söylüyorum, gerek İzzetpaşa Camii, gerekse Ataköy Cami’ne verdiğim emeklerimin yanında, Allah rızası için, cami için yaptığım seyahat masraflarını da (İstanbul, Kütahya v.s) kendim karşıladım ve elimden gelen maddi katkıda da bulundum.